(…) Bogactwo przyrody i ziemi wpływa tu naturalnem następstwem na bogactwo szaty, na bogactwo śpiewu (…). Obfitość taka, wnikając we wszystkie tajniki żywota kujawskiego, dosięga i żyłki jego muzycznej. (…) Kujawiacy mają odrębny swój śpiew i taniec, jak mają wyłączny ubiór i gwarę, nie trzeba jednak sądzić, aby odrębność ta odbiegała zbyt daleko od ogólnego piętna i wyrazu muzyki polskiej, osobliwie wielkopolskiej i mazowieckiej. 

Tak w XIX w. opisywał mieszkańców Kujaw etnograf Oskar Kolberg, przybliżając zarówno umiejscowienie regionu, jak i wynikające zeń konsekwencje dla szeroko pojętego obyczaju kujawskiego. Sąsiadujące z Wielkopolską, Pomorzem oraz Mazowszem Kujawy, to region centralnej Polski, usytuowany w dorzeczu środkowej Wisły i górnej Noteci, na Pojezierzu Kujawskim. Nazwa regionu została wymieniona już w Bulli Gnieźnieńskiej w 1136 r., przy czym początkowo odnoszono ją przede wszystkim do obszarów nadwiślańskich. Być może wynikało to ze znaczenia słów kui, kuiati używanych w języku cerkiewnym na określenie silnego wiatru oraz narażonego na jego podmuchy równinnego terenu. Nazwa Kujawy, która – jak się przypuszcza – od nich pochodzi, nawiązywałaby więc do fizjografii pewnej części regionu. 

Położone na skrzyżowaniu ważnych historycznie szlaków handlowych, Kujawy były zasiedlane już w czasach prahistorycznych, a w okresie średniowiecza i w czasach nowożytnych przewyższały gęstością zaludnienia wiele innych regionów. Do rozwoju Kujaw przyczyniły się dobre warunki rolnicze, bogate złoża soli kamiennej i solanek. Oczywiście nie był to (i nie jest) rejon absolutnie jednolity ani etnograficznie, ani pod względem warunków naturalnych i zasobności, czego odbiciem są dość różnorodne podziały na subregiony funkcjonujące w świadomości mieszkańców oraz w pracach naukowych. Kujawy można zatem podzielić maksymalnie na osiem części: Kujawy Nadwiślańskie/Białe, Polne, Czarne, Borowe, Leśne, Bachorza, Garbate, Zagoplańskie. Najbogatsza z nich to Kujawy Czarne o żyznych ziemiach czarnych z uprawami pszenicy, żyta i buraków cukrowych. Zupełnie inny krajobraz i możliwości gospodarzenia prezentowały natomiast ubogie, bo piaszczyste Kujawy Nadwiślańskie (Białe), czy pierwotnie bagienna, zmelioryzowana w XIX w. część regionu nazywana Bachorzą z dominującymi łąkami. Różnice między poszczególnymi dzielnicami kujawskimi pogłębiały wpływy sąsiadujących regionów (przede wszystkim Wielkopolski i Mazowsza), a dość burzliwa historia Kujaw zwieńczona ich podziałem między państwa zaborcze po 1815 r. oraz kolonizacja i germanizacja także w pewien sposób przyczyniły się do zróżnicowania ekonomicznego, jak i do zmiany samoświadomości ludności. W rezultacie, co potwierdziły badania z lat 50. i 60. XX w. dotyczące m.in. dialektu, stroju i samookreślenia mieszkańców, etnograficzne Kujawy nieco się skurczyły w stosunku do regionu historycznego. Obecne Kujawy obejmują ok. 4500 km2 i w większości znajdują się w obrębie województwa kujawsko-pomorskiego; jedynie południowy skrawek regionu wszedł w skład województwa wielkopolskiego.